Bài toán này giúp ta hiểu và chứng minh tính chất bắc cầu trong mối quan hệ tỉ lệ thuận và tỉ lệ nghịch giữa ba đại lượng x, y, z. Ta sử dụng công thức định nghĩa để tìm mối quan hệ liên kết giữa x và z.
Cho ba đại lượng x, y, z. Tìm mối quan hệ giữa hai đại lượng x và z, biết rằng:
a) x và y tỉ lệ thuận, y và z tỉ lệ thuận;
b) x và y tỉ lệ thuận, y và z tỉ lệ nghịch;
c) x và y tỉ lệ nghịch, y và z tỉ lệ nghịch.
Ta sử dụng các công thức cơ bản:
Tỉ lệ thuận: $A = k \cdot B$
Tỉ lệ nghịch: $A = \frac{a}{B}$ hay $A \cdot B = a$
Ta sẽ thay thế đại lượng trung gian $y$ để tìm mối quan hệ trực tiếp giữa $x$ và $z$.
a) x và y tỉ lệ thuận nên x = ay (a ≠ 0).
y và z tỉ lệ thuận nên y = bz (b ≠ 0).
Nên, ta có: x = ay = abz.
Vậy x và z là hai đại lượng tỉ lệ thuận.
b) x và y tỉ lệ thuận nên x = ay (a ≠ 0).
y và z tỉ lệ nghịch nên yz = b (b ≠ 0) hay y = b/z
Nên, ta có: hay xz = ab.
Vậy x và z là hai đại lượng tỉ lệ nghịch.
c) x và y tỉ lệ nghịch nên xy = a (a ≠ 0) hay x = a/y
y và z tỉ lệ nghịch nên yz = b (b ≠ 0) hay y = b/z
Nên, ta có:
Vậy x và z là hai đại lượng tỉ lệ thuận.
Mối quan hệ liên kết giữa $x$ và $z$ sau khi triệt tiêu đại lượng trung gian $y$ là:
| Mối quan hệ giữa x,y và y,z | Mối quan hệ giữa x và z |
| Tỉ lệ thuận và Tỉ lệ thuận | Tỉ lệ thuận |
| Tỉ lệ thuận và Tỉ lệ nghịch | Tỉ lệ nghịch |
| Tỉ lệ nghịch và Tỉ lệ nghịch | Tỉ lệ thuận |
Kỹ năng này giúp ta xác định đúng mối quan hệ tỉ lệ trong các bài toán phức tạp. Hãy thường xuyên ghé thăm hayhochoi.vn để cập nhật thêm nhiều bài giải và kiến thức toán học bổ ích khác nhé!
• Xem thêm: