Trong các thí nghiệm vật lý, việc đo lường chính xác là yếu tố then chốt. Tuy nhiên, mỗi thiết bị đo đều có sai số nhất định. Bài viết này sẽ hướng dẫn bạn giải chi tiết Bài 3.17 trang 86 sách Toán 12 tập 1 Kết nối tri thức, một bài toán thực tế giúp bạn sử dụng độ lệch chuẩn để so sánh độ ổn định của hai vôn kế khác nhau.
Trong bài thực hành đo hiệu điện thế của mạch điện, An và Bình đã dùng hai vôn kế khác nhau để đo, mỗi bạn tiến hành đo 10 lần cho kết quả như sau:
Tính độ lệch chuẩn của các mẫu số liệu ghép nhóm cho kết quả số đo của An và Bình. Từ đó kết luận xem vôn kết của bạn nào cho kết quả ổn định hơn.
Để xác định vôn kế nào cho kết quả ổn định hơn, ta cần tính độ lệch chuẩn của dữ liệu đo được từ mỗi thiết bị. Độ lệch chuẩn là một thước đo về mức độ phân tán của dữ liệu so với giá trị trung bình.
Độ lệch chuẩn càng nhỏ, các kết quả đo càng tập trung quanh giá trị trung bình, cho thấy thiết bị hoạt động ổn định hơn.
Độ lệch chuẩn càng lớn, các kết quả đo càng phân tán rộng, cho thấy thiết bị kém ổn định hơn.
Ta sẽ thực hiện các bước sau cho từng bạn An và Bình:
Tính giá trị đại diện: Vì đây là dữ liệu ghép nhóm, ta sử dụng trung điểm của mỗi khoảng để tính toán.
Tính hiệu điện thế trung bình (\(\bar{x}\)): $$\bar{x} = \frac{\sum (x_i \cdot n_i)}{N}$$
Tính phương sai (\(s^2\) ) và độ lệch chuẩn (\(s\)): $$s = \sqrt{\frac{\sum (x_i - \bar{x})^2 \cdot n_i}{N}}$$
Chọn giá trị đại diện cho mẫu số liệu ta có:
Hiệu điện thế đo được (Vôn) |
[3,85; 3,90) |
[3,90; 3,95) |
[3,95; 4,00) |
[4,00; 4,05) |
Giá trị đại diện |
3,875 |
3,925 |
3,975 |
4,025 |
Số lần An đo |
1 |
6 |
2 |
1 |
Số lần Bình đo |
1 |
3 |
4 |
2 |
Hiệu điện thế trung bình của An đo là:
Hiệu điện thế trung bình của Bình đo là:
Phương sai và độ lệch chuẩn về mẫu số liệu ghép nhóm của An đo là:
Suy ra:
Phương sai và độ lệch chuẩn về mẫu số liệu ghép nhóm của Bình đo là:
Suy ra:
Dựa vào kết quả tính được của độ lệch chuẩn, ta thấy vôn kế của An cho kết quả ổn định hơn vôn kế của Bình.
Bài toán này là một minh họa rõ ràng về cách sử dụng các công cụ thống kê để đánh giá chất lượng của thiết bị đo lường. Mặc dù kết quả trung bình của hai bạn gần như nhau, độ lệch chuẩn đã chỉ ra một sự khác biệt quan trọng về độ ổn định.
Số trung bình cho biết giá trị điển hình của các phép đo.
Độ lệch chuẩn cho biết sự tin cậy của các phép đo. Độ lệch chuẩn càng nhỏ, kết quả càng đáng tin cậy.
Trong khoa học và kỹ thuật, việc sử dụng các thiết bị đo ổn định là rất quan trọng để đảm bảo tính chính xác của dữ liệu. Do đó, việc phân tích độ lệch chuẩn là một bước không thể thiếu để đánh giá chất lượng thiết bị và quy trình đo.
• Xem thêm: