Cấu tạo vũ trụ: Hệ mặt trời, Các sao và thiên hà - Vật lý 12 bài 41

Vậy vũ trụ quanh ta có cấu tạo như thế nào? Hệ mặt trời, các sao và thiên hà có những gì? Chúng ta sẽ cùng tìm lời giải đáp qua bài viết dưới đây.

I. Hệ mặt trời

Các thành phần cấu tạo chính của hệ Mặt Trời gồm Mặt Trời, các hành tinh và các vệ tinh.

1. Mặt trời

- Mặt Trời là thiên thể trung tâm của hệ Mặt Trời. Nó có bán kính lớn hơn 109 lần bán kính Trái Đất; khối lượng bằng 333 000 lần khối lượng Trái Đất.

- Lực hấp dẫn của Mặt Trời đóng vai trò quyết định đến sự hình thành, phát triển và chuyển động của hệ.

- Mặt Trời là một quả cầu khí nóng sáng với khoảng 75% là hiđrô và 23% là heli. Nhiệt độ mặt ngoài của Mặt Trời là 6000 K và nhiệt độ trong lòng lên đến hàng chục triệu độ.

- Công suất bức xạ là 3,9.10²⁶W. Nguồn năng lượng của Mặt Trời là phản ứng nhiệt hạch trong đó các hạt nhân của hidro được tổng hợp thành hạt nhân heli. 

2. Các hành tinh

- Có 8 hành tinh, theo thứ tự từ trong ra ngoài: Thủy tinh, Kim tinh, Trái Đất, Hỏa tinh, Mộc tinh, Thổ tinh, Thiên Vương tinh và Hải Vương tinh; được chia thành hai nhóm: nhóm Trái Đất và nhóm Mộc tinh.

- Chúng chuyển động quanh Mặt Trời theo cùng một chiều, trùng với chiều quay của bản thân Mặt Trời quanh mình nó. 

- Xung quanh mỗi hành tinh có các vệ tinh. Hệ thống gồm một hành tinh và các vệ tinh của nó là một cấu trúc hệ thống nhỏ nhất của thế giới vĩ mô.

3. Các tiểu hành tinh

- Một số hành tinh có đường kính vài trăm kilômét và rất nhiều các hành tinh có bán kính từ vài kilômét đến vài chục kilômét chuyển động quanh Mặt Trời trên các quỹ đạo có bán kính từ 2,2 đến 3,6 đvtv. Các hành tinh này gọi là các tiểu hành tinh.

4. Sao chổi và thiên thạch

- Sao chổi: là khối khí đóng băng lẫn với đá. Có đường kính vài kilomet, chuyển động xung quanh Mặt Trời theo quỹ đạo hình elip rất dẹt mà Mặt Trời là một tiêu điểm.

- Thiên thạch là những tảng đá chuyển động quanh Mặt Trời. Khi thiên thạch bay vào khí quyển trái đất nó nóng sáng, bốc cháy và tạo thành sao băng.

II. Các sao và thiên hà

1. Các sao

- Sao là một khối khí nóng sáng như Mặt Trời

- Nhiệt độ trong lòng các sao lên đến hàng chục triệu độ

- Khối lượng của các sao mà ta xác định được nằm trong khoảng từ 0,1 đến vài chục lần (đa số là 5 lần) khối lượng Mặt Trời.

- Ngoài ra, còn có hàng vạn cặp sao có khối lượng tương đương với nhau, quay xung quanh một khối tâm chung gọi là những sao đôi.

- Sao mới và sao siêu mới: Là sao có độ sáng tăng lên hàng vạn lần, hàng chục lần.

- Ngoài ra, còn có những sao không phát sáng như các punxa và lỗ đen. Punxa là sao phát ra sóng vô tuyến rất mạnh.

- Tinh vân: là các đám bụi khổng lồ được rọi sáng bởi các ngôi sao gần đó hoặc những đám khí bị ion hóa được phóng ra từ một sao mới hay siêu mới.

2. Thiên hà

- Thiên hà là một hệ thống gồm nhiều loại sao và tinh vân.

- Thiên hà gần ta nhất là thiên hà Tiên Nữ cách chúng ta hai triệu năm ánh sáng.

- Thiên hà có dạng hình xoắn ốc, elipxôit hoặc không xác định.

- Đường kính của thiên hà vào khoảng 100 000 năm ánh sáng.

3. Thiên hà của chúng ta:  Ngân hà

- Hệ Mặt Trời là thành viên của một thiên hà mà ta gọi là Ngân Hà được cấu tạo từ vô vàn những ngôi sao.

- Ngân Hà có dạng hình đĩa, phần giữa phồng to, ngoài mép dẹt. Đường kính của Ngân Hà vào khoảng 100 000 năm ánh sáng.

- Hệ Mặt Trời nằm trên mặt phẳng qua tâm và vuông góc với trục của Ngân Hà và cách tâm một khoảng cỡ 2/3 bán kính của nó.

- Ngân Hà cũng có cấu trúc dạng xoắn ốc.

4. Các đám thiên hà

Các thiên hà có xu hướng tập hợp với nhau thành đám. Ngân Hà của chúng ta là thành viên của một đám gồm 20 thiên hà.

5. Các quaza (quasar)

Các quaza là loại cấu trúc mới, nằm ngoài các thiên hà, phát xạ mạnh một cách bất thường các sóng vô tuyến và tia X.