Dẫn xuất Halogen là gì, Tính chất hoá học, tính chất vật lí của dẫn xuất Halogen và ứng dụng? Hoá 11 chân trời bài 15

Nội dung về khái niệm dẫn xuất Halogen là gì, tính chất vật lí, tính chất hoá học của dẫn xuất Halogen, ứng dụng của dẫn xuất Halogen.

1. Khái niệm dẫn xuất Halogen

• Khi thay thế nguyên tử hydrogen trong phân tử hydrocarbon bằng một hay nhiều nguyên tử halogen, ta được dẫn xuất halogen của hydrocarbon.

* Ví dụ:

2. Đồng phân, danh pháp của dẫn xuất Halogen

• Đồng phân cấu tạo của dẫn xuất halogen gồm có đồng phân mạch carbon, đồng phân vị trí liên kết đôi, liên kết ba và đồng phân vị trí nguyên tử halogen.

• Tên theo danh pháp thay thế của dẫn xuất halogen:

Số chỉ vị trí nhóm thế - Tên nhóm thế halogen + Tên hydrocaron

• Dẫn xuất có 2, 3 hoặc 4, … nguyên tử halogen giống nhau, dùng tiếp đầu ngữ di, tri hoặc tetra,… trước tên halogen; dẫn xuất có từ 2 nguyên tố halogen, ưu tiên gọi tên halogeno theo thứ tự a, b, c.

* Ví dụ: Dẫn xuất Halogen ứng với công thức phân tử C₄H₉Cl có các đồng phân và tên gọi như sau:

Tên thay thế của một số dẫn xuất halogen chứa nối đôi hoặc có từ 2 nguyên tố halogen trong phân tử:

3. Tính chất vật lí của dẫn xuất halogen

- Nhiệt độ sôi của các dẫn xuất halogen có xu hướng tăng dần theo chiều tăng khối lượng phân tử.

- Dẫn xuất halogen không tan trong nước, nhưng tan trong dung môi hữu cơ như alcohol, ether, benzene.

4. Tính chất hoá học của dẫn xuất halogen

4.1. Phản ứng thế nguyên tử halogen bằng nhóm OH

Dẫn xuất halogen mà nguyên tử halogen liên kết với nguyên tử carbon no có phản ứng thế nhóm – OH trong dung dịch kiềm, đun nóng.

* Ví dụ: CH₃CH₂ – Br + NaOH  CH₃CH₂ – OH + NaBr

4.2. Phản ứng tách hydrogen halide

- Các dẫn xuất halogenoalkane có thể bị tách hydrogen halide để tạo thành alkene. Trường hợp có nhiều alkene được tạo thành thì sản phẩm chính được xác định theo quy tắc Zaitsev.

- Quy tắc Zaitsev: Trong phân tử tách hydrogen halide (HX) ra khỏi dẫn xuất halogen, nguyên tử halogen (X) ưu tiên tách ra cùng với nguyên tử hydrogen (H) ở nguyên tử carbon bên cạnh có bậc cao hơn, tạo ra sản phẩm chính.

5. Ứng dụng của dẫn xuất halogen

- Dẫn xuất halogen được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực như: làm dung môi hữu cơ, sản xuất các loại thuốc bảo vệ thực vật, thuốc tăng trưởng thực vật, chất dẻo, sử dụng trong công nghiệp nhiệt lạnh,…

- Lạm dụng thuốc bảo vệ và thuốc kích thích tăng trưởng thực vật gây tác hại nghiêm trong đến sức khoẻ người tiêu dùng.

- Thay thế các dẫn xuất halogen chưa chlorine bằng fluorine trong công nghiệp nhiệt lạnh làm giảm tác hại đến tầng ozone.