Cách tính hoá trị của nguyên tố trong hợp chất và bài tập áp dụng - Hoá lớp 8

Trong bài viết này chúng ta cùng tìm hiểu cách tính hoá trị của 1 nguyên tố trong hợp chất hoá học một cách chi tiết và dễ hiểu để các em chuẩn bị tốt kiến thức nền tảng cho các bài học tiếp theo.

I. Hoá trị của một nguyên tố

- Quy ước: Hidro (H) có hoá trị I và Oxi (O) có hoá trị II

- Từ cách xác định hoá trị của 1 nguyên tố có thể xác định hoá trị của nhóm nguyên tử, ví dụ H₂SO₄ thì (SO₄) có hoá trị II, H₂O (có thể viết là HOH) thì nhóm (OH) có hoá trị I.

Ví dụ: HCl (axit clohiđric) thì Clo có hoá trị I ; NH₃ (Amoniac) thì Nitơ có hoá trị III.

⇒ Hoá trị của một nguyên tố: Là con số biểu thị khả năng liên kết của nguyên tử nguyên tố này với nguyên tử nguyên tố khác

- Chú ý: Kết quả tính hoá trị ghi số La Mã

II. Cách tính Hoá trị của một nguyên tố hay của một hợp chất

- Cho công thức hoá học của hợp chất 2 nguyên tố bất kỳ: 

- Công thức tính hoá trị:

- Trong công thức hóa học, tích của chỉ số và hóa trị của nguyên tố này bằng tích của chỉ số và hóa trị của nguyên tố kia.

⇒ Cách tính hoá trị của nguyên tố A: 

⇒ Cách tính hoá trị của nguyên tố B: 

* Ví dụ: Tính hoá trị của Fe trong hợp chất FeCl₃ biết clo hoá trị I, của CO₂ biết oxi hoá trị II, Tính hóa trị của Fe trong FeSO₄ biết SO₄ có hoá trị II, Fe₂(CO₃)₃ biết CO₃ có hoá trị II.

* Hướng dẫn:

- Gọi a là hoá trị của Fe trong hợp chất FeCl₃ ta có:

1.a = 3.I ⇒ a = III (hoặc có ngay: ) (vậy Fe có hoá trị III)

- Gọi a là hoá trị của C trong hợp chất CO₂ ta có:  (vậy C có hoá trị IV)

- Gọi a là hoá trị của Fe trong hợp chất FeSO₄ ta có:  (vậy Fe có hoá trị II)

- Gọi a là hoá trị của Fe trong hợp chất Fe₂(CO₃)₃ ta có:  (vậy Fe có hoá trị III)

* Nhận xét: Từ trên ta thấy trong mỗi hợp chất Fe có hoá trị II, hoặc III nên gọi sắt là nguyên tố đa hoá trị (có từ 2 hoá trị khác nhau trở lên).

III. Bài tập về cách tính hoá trị 1 nguyên tố trong hợp chất.

Bài tập 1: Tính hoá trị các nguyên tốt sau 

1) Na₂O        2) P₂O₅           3) SO₂        4) Al₂O₃ 

5) SO₃          6) Cu₂O           7) N₂O₅       8) Fe₂O₃

9) H₂S          10) SiO₂          11) PH₃        12) FeO

Bài tập 2: Tính hoá trị các nguyên tố sau biết Oxi có hoá trị II

1) CaO          2) CuO        3) Cr₂O₃         4) MnO₂ 

5) NO₂          6) PbO₂      7) MgO           8) NO           9) ZnO

10) PbO       11) BaO        12) N₂O         13) CO         14) K₂O

Đáp án bài 1:

1) Na (I)         2) P (V)          3) S (IV)         4) AL (III)

5) S (VI)         6) Cu (I)         7) N (V)          8) Fe (III)

9) S (II)         10) Si (IV)      11) P (III)        12) Fe (II)

Đáp án bài 2:

1) Ca (II)       2) Cu (II)       3) Cr (III)        4) Mn (IV)

5) N (IV)       6) Pb (IV)       7) Mg (II)        8) N (II)

9) Zn (II)      10) Pb (II)     11) Ba (II)      12) N (I)

13) C (II)       14) K (I)

Bài 1 trang 41 sgk hóa 8: Tính hóa trị của đồng Cu, phốt pho P, Silic Si và sắt Fe trong các công thức hóa học sau: Cu(OH)₂, PCl₅, SiO₂, Fe(NO₃)₃

* Lời giải bài 1 trang 41 sgk hóa 8: 

- Nhóm OH hóa trị I nên ⇒ Cu có hóa trị là II

- Cl có hóa trị là I nên ⇒ P có hóa trị là V

- O có hóa trị là II nên ⇒ Si có hóa trị là IV

- Nhóm NO₃ có hóa trị I nên ⇒ Fe có hóa trị là III

Bài 2 trang 41 sgk hóa 8: Cho công thức hóa học của hợp chất X với oxi là XO, hợp chất Y với H là YH₃ (X, Y là nguyên tố hóa học nào đó). Hãy chọn công thức hóa học đúng giữa X và Y trong các công thức sau: a) XY₃    b) X₃Y      c) X₂Y₃      d) X₃Y₂

* Lời giải bài 2 trang 41 sgk hóa 8:

• Đáp án: d) X₃Y₂

- HD: hợp chất XO ⇒ X (II); hợp chất  YH₃ ⇒ Y (III)