Tính chất hoá học của oxit, phân loại oxit và bài tập - hoá 9 bài 1

Trong bài viết này chúng ta cùng tìm hiểu chi tiết về oxit là gì, tính chất hoá học của oxit axit và oxit bazơ, cách phân loại oxit.

I. Oxit là gì? cách gọi tên oxit?

1. Định nghĩa Oxit

- Oxit là hợp chất của hai nguyên tố, trong đó có một nguyên tố là oxi.

 Ví dụ: CaO, CuO, CO₂, SO₂, FeO, ...

2. Cách gọi tên Oxit

- Tên oxit bazơ = tên kim loại (kèm hóa trị nếu kim loại có nhiều hóa trị) + "Oxit"

 Ví dụ: Na₂O: Natri Oxit;  Fe₂O₃: Sắt (III) Oxit; FeO : Sắt (II) Oxit.

- Tên oxit axit =(Tên tiền tố chỉ số nguyên tử của phi kim) + Tên phi kim + (tên tiền tố chỉ số nguyên tử oxi) + "Oxit"

II. Phân loại Oxit

- Để phân loại oxit người ta dựa vào tính chất hóa học của chúng với nước, axit, bazơ,...

- Các oxit được chia thành 4 loại:                             

+ Oxit bazơ: Là những oxit khi tác dụng với dung dịch axit, tạo thành muối và nước.

 Ví dụ: Na₂O , CuO , BaO , FeO ,...

+ Oxit axit: Là những oxit khi tác dụng với dung dịch bazơ, tạo thành muối và nước.

 Ví dụ: SO₂ , SO₃ , CO₂ , P₂O₅ ,...

+ Oxit lưỡng tính: Là những oxit khi tác dụng với dung dịch bazơ, và khi tác dụng với dung dịch axit tạo thành muối và nước.

 Ví dụ: Al₂O₃ , ZnO ,...

+ Oxit trung tính:  Còn được gọi là oxit không tạo muối, là những oxit không tác dụng với axit, bazơ,  nước.

 Ví dụ: CO , NO ,...

III. Tính chất hoá học của Oxit

1. Tính chất hoá học của Oxit Bazơ

a) Oxit bazo tác dụng với nước (Oxit bazo + H₂O)

- Một số oxit bazơ tác dụng với nước ở nhiệt độ  thường là : Na₂O; CaO; K₂O; BaO, …tạo ra bazơ tan ( kiềm) tương ứng là: NaOH, Ca(OH)₂ , KOH, Ba(OH)₂

- PTPƯ: Oxit bazơ + nước → Bazơ

 Ví dụ: Na₂O + H₂O → NaOH

  CaO + H₂O → Ca(OH)₂

  BaO + H₂O → Ba(OH)₂

b) Oxit bazo tác dụng với axit (Oxit bazo + axit)

- Oxit bazơ tác dụng với axit tạo thành muối và nước.  

- PTPƯ: Oxit bazơ + axit  → muối + nước

 Ví dụ: CuO + 2HCl → CuCl₂ + H₂O

  CaO + 2HCl → CaCl₂ + H₂O

  Na₂O + H₂SO₄ → Na₂SO₄ + H₂O

c) Oxit bazo tác dụng với oxit axit (Oxit bazo + oxit axit)

- Một số oxit bazơ (CaO, BaO, Na₂O, K₂O,…) tác dụng với oxit axit tạo thành muối.

- PTPƯ: Oxit bazơ + oxit axit  → Muối

  Ví dụ: Na₂O + CO₂ → Na₂CO₃

  CaO + CO₂ → CaCO₃

  BaO + CO₂ → BaCO₃

2. Tính chất hoá học của oxit axit

- Oxit axit ngoài cách gọi tên như trên còn có cách gọi khác là: AnHiDric của axit tương ứng.

 Ví dụ: SO₂: Anhidric sunfurơ (Axit tương ứng là H₂SO₃: axit sunfurơ)

a) Oxit axit tác dụng với nước (oxit axit + H₂O)

- Nhiều oxit axit tác dụng với nước tạo thành dung dịch axit.

- Một số oxit axit tác dụng với nước ở điều kiện thường như: P₂O₅ , SO₂ , SO₃ , NO₂, N₂O₅ , CO₂ , CrO₃ ,... tạo ra axit tương ứng như: H₃PO₄ , H₂SO₃ , H₂SO₄ , HNO₃ , H₂CO₃ , H₂Cr₂O₇ ,...

 Ví dụ:  2NO₂  + H₂O + ½O₂ → 2HNO₃.                 

  CO₂ + H₂O → H₂CO₃

  CrO₃  +  H₂O → H₂CrO₄ → H₂Cr₂O₇.            

  N₂O₅  +  H₂O → 2HNO₃.

Chú ý: NO , N₂O , CO không tác dụng với nước ở điều kiện thường (nhiệt độ thường).

b) Oxit axit tác dụng với bazơ (Oxit axit + bazo)

- Oxit axit tác dụng với dung dịch bazơ  tạo thành muối và nước.       

 Ví dụ: CO₂ + Ca(OH)₂ → CaCO₃ + H₂O       

  P₂O₅ + NaOH → Na₃PO₄ + H₂O

  SO₃ + NaOH → NaHSO₄ (Muối axit)

  NaHSO₄ + NaOH → Na₂SO₄ + H₂O (Muối trung hòa)

  SO₃ + 2NaOH → Na₂SO₄ + H₂O

c) Oxit axit tác dụng với oxit bazơ (Oxit axit + Oxit Bazo)

- Oxit axit tác dụng với một số oxit bazơ (CaO , BaO , Na₂O , K₂O ,...) tạo thành muối.     

 Ví dụ: Na₂O + SO₂ → Na₂SO₃                

  CO_{2( k)}  + CaO → CaCO₃

* Oxit lưỡng tính: Một số oxit vừa tác dụng dung dịch axit, vừa tác dụng với dung dịc bazơ, gọi là oxit lưỡng tính. Thí dụ như: Al₂O₃ , ZnO , SnO , Cr₂O₃ ,...

 Ví dụ: Al₂O₃ + 6HCl → 2AlCl₃ + 3H₂O

  Al₂O₃ + 2NaOH → H₂O + 2NaAlO₂ (natri aluminat)

* Oxit trung tính (hay là oxit không tạo muối): Một số oxit không tác dụng với axit, dung dịch, bazơ, nước, gọi là oxit trung tính như: NO , N₂O , CO ,...

IV. Bài tập Oxit Axit, Oxit Bazo

* Bài 1 trang 6 sgk hoá 9: Có những oxit sau: CaO, Fe₂O₃, SO₃. Oxit nào có thể tác dụng được với:

a) Nước.

b) Axit clohiđric.

c) Natri hiđroxit.

Viết các phương trình phản ứng.

>> Giải bài 1 trang 6 SGK Hoá 9

* Bài 2 trang 6 sgk hoá 9: Có những chất sau: H₂O, KOH, K₂O, CO₂. Hãy cho biết những cặp chất nào có thể tác dụng với nhau.

>> Giải bài 2 trang 6 SGK Hoá 9

* Bài 3 trang 6 sgk hoá 9: Từ những chất sau: Canxi oxit, lưu huỳnh đioxit, cacbon đioxit, lưu huỳnh trioxit, kẽm oxit, em hãy chọn một chất thích hợp điền vào các phản ứng:

a) Axit sunfuric + ... → kẽm sunfat + nước

b) Natri hiđroxit + ... → natri sunfat + nước

c) Nước + ... → axit sunfurơ

d) Nước + ... → canxi hiđroxit

e) Canxi oxit + ... → canxi cacbonat

Dùng các công thức hóa học để viết tất cả những phương trình phản ứng hóa học trên.

>> Giải bài 3 trang 6 SGK Hoá 9

* Bài 4 trang 6 sgk hoá 9: Cho những oxit sau: CO₂, SO₂, Na₂O, CaO, CuO. Hãy chọn những chất đã cho tác dụng với:

a) nước để tạo thành axit.

b) nước để tạo thành dung dịch bazơ.

c) dung dịch axit để tạo thành muối và nước.

d) dung dịch bazơ để tạo thành muối và nước.

Viết các phương trình phản ứng hóa học trên.

>> Giải bài 4 trang 6 SGK Hoá 9

* Bài 5 trang 6 sgk hoá 9: Có hỗn hợp khí CO₂ và O₂. Làm thế nào có thể thu được khí O₂ từ hỗn hợp trên? Trình bày cách làm và viết phương trình phản ứng hóa học.

>> Giải bài 5 trang 6 SGK Hoá 9

* Bài 6 trang 6 sgk hoá 9: Cho 1,6g đồng (II) oxit tác dụng với 100g dung dịch axit sunfuric có nồng độ 20%.

a) Viết phương trình phản ứng hóa học.

b) Tính nồng độ phần trăm các chất có trong dung dịch sau khi phản ứng kết thúc.

>> Giải bài 6 trang 6 SGK Hoá 9