Soạn bài Đàn ghi ta của Lor-ca trang 48 Ngữ văn lớp 12 tập 1 Kết nối tri thức

* Trước khi đọc:

Câu 1 trang 48 sgk Ngữ văn 12 Tập 1: Theo bạn, sứ mệnh cao cả của người nghệ sĩ là gì? Hãy dẫn ra một câu thơ, câu văn hoặc một câu danh ngôn nói về điều này.

Trả lời:

- Sứ mệnh cao cả của người nghệ sĩ là phát huy được tài năng của mình để truyền tải những thông điệp ý nghĩa đến người hâm mộ.

- Nhận định nói về điều này:

+ “Thiên hướng của người nghệ sĩ là đưa ánh sáng vào trái tim con người… ”.

+ “Một người nghệ sĩ chân chính phải là nhà nhân đạo từ trong cốt tủy”.

+ “Một trong những sứ mệnh của người nghệ sĩ là phát hiện cho được cái âm thanh kì diệu của cuộc sống vốn dĩ rất đỗi bình thường”.

Câu 2 trang 48 sgk Ngữ văn 12 Tập 1: Bạn biết gì về đất nước Tây Ban Nha? Nêu những nét văn hóa đặc trưng của đất nước này.

Trả lời

- Những thông tin hiểu biết về đất nước Tây Ban Nha:

+ một đất nước nằm trong liên minh châu Âu;

+ khí hậu chia thành 3 vùng riêng biệt

+ Ngôn ngữ được sử dụng là tiếng Anh và tiếng Tây Ban Nha. Trong đó, tiếng Tây Ban Nha được sử dụng phổ biến nhất với 74%.

- Những nét văn hóa đặc trưng của nước này:

+ Nền văn hóa La Mã cổ đại, với kiến trúc độc đáo như Alhambra và Sagrada Familia.

+ Tây Ban Nha cũng nổi tiếng với nghệ thuật flamenco, một loại nhạc và nhảy truyền thống.

+ Tây Ban Nha còn có nền ẩm thực đa dạng và phong phú, với các món ăn như paella, tapas và sangria.

+ Tây Ban Nha cũng có nhiều lễ hội truyền thống, như La Tomatina và Running of the Bulls.

* Trong khi đọc:

1. Lời đề từ gợi điều gì về người nghệ sĩ Lor - ca?

- Lời đề từ được trích trong bài thơ Ghi nhớ của Lor – ca.

- Câu thơ giống như lời di chúc của Lor-ca khi tiên cảm về cái chết của mình. Sau khi chết, Lor-ca muốn được chôn cùng với cây đàn, điều đó cho thấy tình yêu nghệ thuật của ông, tình yêu của người nghệ sĩ với xứ sở Tây Ban Nha. Lor-ca biết thi ca của mình một ngày nào đó sẽ trở thành vật cản cho những ngươi đến sau, nên đã di chúc đối với những người làm nghệ thuật: hãy biết chôn nghệ thuật của ông để sáng tạo, để đem đến cái mới cho thi ca, cho nghệ thuật.

2. Chú ý: nhạc tính của dòng thơ miêu tả tiếng đàn.

Li-la li-la li-la: nhịp điệu 2/2/2, tạo cảm giác lặp lại, du dương như tiếng đàn vang lên trong không gian dữ dội của đất nước.

3. Hình ảnh áo choàng được nhắc lại ở đoạn thơ thứ hai thể hiện điều gì?

Hình ảnh áo choàng được nhắc lại ở đoạn thơ thứ hai: Thể hiện cái chết của Lor-ca, cái chết bi thảm, tàn bạo và kinh hoàng. 

3. Những hình ảnh biểu tượng gợi cảm nhận thế nào về tiếng đàn?

- Những hình ảnh biểu tượng:

+ tiếng ghi ta nâu: màu của đất, màu cây đàn, màu làn da,... gợi sự trầm tư, suy nghĩ.

+ tiếng ghi ta lá xanh: màu của sự sống, cây cỏ gợi thiết tha, hi vọng.

+ tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan: bàng hoàng, tức tưởi.

+ tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy: gợi sự đau đớn, nghẹn ngào.

5. Hình dung về cái chết và sự bất tử của Lor-ca.

- Hình dung về cái chết của Lor-ca:

+ Bỗng kinh hoàng/ áo choàng bê bết đỏ: Cái chết bất ngờ, dữ dội và đầy bi thương.

+ Máu chảy đêm qua/ trên đường trắng ngà: Hình ảnh ẩn dụ cho sự hy sinh của Lorca.

+ Đường chỉ tay đứt: Biểu tượng cho sự kết thúc của cuộc đời Lorca.

- Sự bất tử của Lor-ca:

+ Tiếng đàn ròng ròng máu chảy: Tiếng đàn của Lorca vẫn tiếp tục ngân nga, bất chấp cái chết.

+ Tiếng đàn không ai chôn cất: Tiếng đàn tượng trưng cho nghệ thuật của Lorca, sẽ sống mãi trong lòng người.

+ Cây đàn ghi ta/ lá hoa rụng đầy: Hình ảnh ẩn dụ cho sự bất tử của nghệ thuật Lorca.

* Sau khi đọc:

Nội dung chính: Bài thơ thể hiện nỗi đau và sự xúc động sâu sắc trước cái chết bi thảm của người nghệ sĩ Lor-ca, một nghệ sĩ khao khát tự so, dân chủ, luôn mong muốn sự cách tân nghệ thuật.

Câu 1 trang 50 sgk Ngữ văn 12 Tập 1: Xác định mạch cảm xúc trong bài thơ.

Trả lời:

Mạch cảm xúc trong bài: niềm xót thương và những suy tư về cuộc giải thoát và giã từ của Lor-ca. 

Câu 2 trang 50 sgk Ngữ văn 12 Tập 1: Nhạc tính của bài thơ được tạo nên bởi những yếu tố nào? Nhận xét về âm hưởng, giọng điệu của thi phẩm này.

Trả lời:

- Nhạc tính của bài thơ được tạo nên bởi các yếu tố: 

+ Nhịp điệu của từ ngữ khi nhà thơ sử dụng phép điệp câu li-la li-la li-la ở đầu và cuối bài thơ tạo ra kết cấu vòng lặp, khơi gợi cho người đọc về một bản nhạc du dương, trầm lắng.

+ Phép điệp, lặp lại hình ảnh tiếng ghi ta rất nhiều lần trong bài, khi phiêu lãng, tự do, khi lại dồn dập tha thiết, phẫn nộ: Hát nghêu ngao…; Tiếng ghi ta nâu…; Tiếng ghi ta xanh…; Tiếng ghi ta tròn…; Tiếng ghi ta ròng ròng…; Tiếng như cỏ mọc hoang…

+ Sự kết hợp hài hòa giữa các âm hưởng bi tráng, lãng mạn, hiện thực và huyền bí đã tạo nên sức lay động mạnh mẽ cho bài thơ. Bài thơ không chỉ là khúc ca bi tráng về cuộc đời Lorca mà còn là tiếng nói của lòng yêu thương, sự đồng cảm và niềm tin vào sức sống mãnh liệt của nghệ thuật.

Câu 3 trang 50 sgk Ngữ văn 12 Tập 1: Hình tượng Lor-ca được thể hiện như thế nào trong hai đoạn thơ đầu? Những chi tiết nào trong hai đoạn thơ cho thấy mối quan hệ giữa người nghệ sĩ với đất nước Tây Ban Nha?

Trả lời:

- Hình tượng Lor-ca được thể hiện là người nghệ sĩ tự do. Những chi tiết trong hai đoạn thơ cho thấy mối quan hệ giữa người nghệ sĩ với đất nước Tây Ban Nha:

+ Các hình ảnh: đi lang thang, vầng trăng chếnh choáng, yên ngựa mỏi mòn, hát nghêu ngao, li-la,...

+ Nghệ thuật đối lập: khát vọng tự do, khát vọng nghệ thuật >< hiện thực tàn bạo: hình tượng người nghệ sĩ Lor-ca hiện lên tự do, tài hoa, sống giữa thời tàn bạo của chính trị, của nghệ thuật già nua nhưng vẫn ôm ấp khát vọng đấy tranh vì một nền dân chủ tự do, vì cách tân nghệ thuật.

- Hình tượng Lor-ca hiện lên với cái chết oan khuất. Những chi tiết trong hai đoạn thơ cho thấy mối quan hệ giữa người nghệ sĩ với đất nước Tây Ban Nha:

+ Hình ảnh: áo choàng bê bết đỏ: gợi cái chết đớn đau, đột ngột, bất ngờ; nó còn gợi liên tưởng đến những cuộc đấu bò đẫm máu mà đôi khi người nghệ sĩ anh hùng bị tử trận.

+ Hình ảnh Lor-ca bị điệu về bãi bắn/ chàng đi như người mộng du, đó là thái độ bỏ quên tất cả, không bận lòng với bất cứ điều gì, kể cả cái chết đang cận kề.

Câu 4 trang 50 sgk Ngữ văn 12 Tập 1: Đọc hai đoạn thơ 3, 4 và thực hiện các yêu cầu sau:

a. Chỉ ra và phân tích hiệu quả của biện pháp tu từ được tác giả sử dụng khi miêu tả tiếng đàn.

b. Nêu ý nghĩa của những hình ảnh mang tính biểu tượng trong hai đoạn thơ.

Trả lời:

a. Các biện pháp tu từ được tác giả sử dụng khi miêu tả tiếng đàn.

-  So sánh: Tiếng ghi ta như cỏ mọc hoang

- Nhân hóa: Tiếng ghi ta được nhân hóa ròng ròng, giọt nước mắt

- Ẩn dụ:

+ Tiếng ghi ta nâu: tiếng lòng của người nghệ sĩ, cho những tâm tư, tình cảm của Lor-ca.

+ Bầu trời cô gái ấy: đất nước Tây Ban Nha.

+ Điệp ngữ: tiếng ghi ta

b. Ý nghĩa của những hình ảnh mang tính biểu tượng trong hai đoạn thơ.

- tiếng ghi ta nâu: màu của đất, màu cây đàn, màu làn da,... gợi sự trầm tư, suy nghĩ.

- tiếng ghi ta lá xan: màu của sự sống, cây cỏ gợi thiết tha, hi vọng.

- tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan: bàng hoàng, tức tưởi.

- tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy: gợi sự đau đớn, nghẹn ngào.

- bầu trời cô gái ấy: hình ảnh ẩn dụ cho đất nước Tây Ban Nha. Bầu trời u ám, ảm đạm thể hiện sự đồng cảm của tác giả với những khó khăn, thử thách mà đất nước Tây Ban Nha đang phải đối mặt.

- Hình ảnh máu chảy: biểu tượng cho sự hy sinh của Lor-ca trong cuộc đấu tranh chống lại chế độ độc tài Franco.

- Hình ảnh cỏ mọc hoang: thể hiện sức sống phi thường của nghệ thuật và tinh thần bất khuất của con người.

- Hình ảnh giọt nước mắt vầng trăng: biểu tượng cho sự thương tiếc, đau buồn trước sự hy sinh của Lor-ca.

- Vầng trăng soi bóng xuống giếng sâu, gợi cảm giác u ám, lạnh lẽo, thể hiện sự vĩnh cửu của nỗi buồn.

Câu 5 trang 50 sgk Ngữ văn 12 Tập 1: Phân tích những hình ảnh đan xen giữa thực và ảo thể hiện cái chết và sự bất tử của Lor-ca trong hai đoạn thơ cuối. Câu thơ kết có thể đem lại ấn tượng và cảm xúc gì cho người đọc?

Trả lời:

* Những hình ảnh đan xen giữa thực và ảo thể hiện cái chết và sự bất tử của Lor-ca ở hai khổ thơ cuối:

-  Hình ảnh đường chỉ tay đã đứt: ẩn dụ về định mệnh nghiệt ngã, số mệh con người đã định sẵn.

- Hình ảnh dòng sông rộng vô cùng: ngăn cách 2 thế giới của người sống và của người đã chết.

- Hình ảnh chàng ném lá bùa cô gái Di gan/ vào xoáy nước: Chàng tượng trưng cho Lorca; lá bùa tượng trưng cho nghệ thuật của Lorca; Cô gái Di-gan tượng trưng cho âm nhạc dân gian Tây Ban Nha; Xoáy nước tượng trưng cho sự hủy diệt, lãng quên. Ném lá bùa vào xoáy nước thể hiện sự bất lực, tuyệt vọng của Lor-ca trước sự hủy diệt của nghệ thuật.

- Hình ảnh ghi ta màu bạc: Chiếc ghi ta màu bạc tượng trưng cho nghệ thuật của Lor-ca. Hành động bơi sang ngang thể hiện sự chuyển tiếp của Lor-ca sang một thế giới khác, nơi nghệ thuật của ông được tiếp tục cất tiếng với niềm tin vào sức sống mãnh liệt của nghệ thuật Lor-ca và sự bất tử của tâm hồn nghệ sĩ.

* Câu thơ kết có thể đem lại ấn tượng và cảm xúc cho người đọc: đó là âm thanh tiếng đàn xuất hiện hai lần trong bài thơ. Lần thứ nhất, được vang lên trong không gian dữ dội của đất nước Tây Ban Nha, nó như lời ca tranh đấu. Lần hai, nó vang lên trong lặng im bất chợt, vang lên từ cõi vô cùng và sự bất diệt. Li-la còn là tên gọi khác của loài hoa tử đinh hương, loài hoa thường nở rộ ở Tây Ban Nha vào mùa xuân với sắc tím mơ màng, đầy ám ảnh.

Câu 6 trang 50 sgk Ngữ văn 12 Tập 1: Xác định yếu tố tượng trưng, yếu tố siêu thực trong bài thơ và nhận xét về tác dụng của chúng.

Trả lời:

-  Yếu tố tượng trưng:

+ Tiếng đàn ghi ta

+ Bầu trời cô gái ấy

+ Máu chảy

+ Cỏ mọc hoang

+ Giọt nước mắt vầng trăng

+ Long lanh đáy giếng

- Yếu tố siêu thực:

+ Hình ảnh bầu trời cô gái ấy: u ám, ảm đạm.

+ Hình ảnh máu chảy, nhuộm đỏ áo choàng.

+ Hình ảnh giọt nước mắt vầng trăng long lanh đáy giếng

- Tác dụng của yếu tố tượng trưng và siêu thực:

+ Thể hiện sự tiếc thương trước sự hy sinh của Lor-ca, là niềm tin vào sức sống mãnh liệt của nghệ thuật và là lời tố cáo chế độ độc tài Franco tàn bạo.

+ Thể hiện phong cách nghệ thuật của tác giả: Thanh Thảo là một nhà thơ có phong cách nghệ thuật độc đáo, với khả năng sáng tạo hình ảnh và sử dụng ngôn ngữ giàu sức gợi cảm.

Câu 7 trang 50 sgk Ngữ văn 12 Tập 1: Bài thơ gợi cho bạn suy nghĩ gì về sức mạnh của nghệ thuật trong đời sống?

Trả lời:

- Suy nghĩ về sức mạnh của nghệ thuật trong đời sống:

+ Nghệ thuật có sức mạnh lớn trong đời sống của chúng ta.

+ Một tác phẩm nghệ thuật không chỉ là nguồn cảm hứng và niềm vui, mà còn kích thích cảm xúc sâu sắc và tương tác giữa con người.

+ Nó thúc đẩy sự sáng tạo và suy ngẫm, đồng thời tạo ra nền văn hóa và danh tính cho một cộng đồng.

+ Nó cũng có thể truyền tải những giá trị văn hóa và lịch sử của một dân tộc.

+ Sức mạnh của nghệ thuật nằm ở khả năng tạo ra sự tương tác và tác động sâu sắc đến tâm hồn và tư tưởng của con người.

+ Qua tác phẩm nghệ thuật, ta còn thấy được vai trò của người nghệ sĩ. Người nghệ sĩ sáng tạo nghệ thuật phải hướng đến cái chân – thiện – mĩ.

+ Nghệ thuật ấy phải phản ánh hiện thực cuộc sống, phục vụ cuộc sống, phục vụ con người.

* Kết nối đọc – viết:

Bài tập trang 50 sgk Ngữ văn 12 Tập 1: Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày cảm nhận của bạn về một nét đặc sắc trong hình thức biểu đạt của bài thơ.

Trả lời:

Đàn ghi ta của Lor-ca là tiếng lòng đầy ngưỡng mộ cũng như cảm thương cho số phận bất hạnh của người nghệ sĩ thiên tài Lor-ca. Bên cạnh việc tái hiện thành công hình tượng Lor-ca, Thanh Thảo còn thể hiện ẩn ý thông qua lời đề từ. Lời đề từ của bài thơ cũng là di chúc của Lor-ca khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn. Đây là câu nói nổi tiếng của Lor-ca trước khi từ biệt cõi đời.

Thanh Thảo mở đầu bài thơ bằng chính di nguyện của Lor-ca. Đây là một di nguyện vừa thiêng liêng vừa cao thượng. Anh không muốn suốt đời là cái bóng ngăn cản sự phát triển của những tài năng trẻ của đất nước mình.

Đây chính là cái tâm của người nghệ sĩ lớn suốt đời hi sinh cho nghệ thuật và đấu tranh chống phát xít bạo tàn. Về một ý nghĩa khác, đàn ghi ta đã gắn với giây phút cuối cùng của cuộc đời Lor-ca. Cái chết của người nghệ sĩ ấy và những phẩm chất tài năng của anh đã bắt gặp hồn thơ Thanh Thảo làm nên thi phẩm tuyệt bút này.