Soạn bài Cảm xúc mùa thu trang 45 lớp 10 Cánh Diều tập 1

Cảm xúc mùa thu trang 45 lớp 10 Cánh Diều tập 1

1. Chuẩn bị

Xem lại phần Kiến thức ngữ văn để vận dụng vào đọc hiểu văn bản này

- Khi đọc hiểu thơ Đường luật nói chung, cần chú ý đặc điểm thể loại, văn tự, đề tài, chủ đề, không gian, thời gian và sự liên hệ giữa các câu trong bài thơ. Nếu là thơ làm bằng chữ Hán, trước khi đọc phần Dịch thơ cần đọc kĩ phần Dịch nghĩa để hiểu rõ ý của các câu thơ

- Đọc trước văn bản Cảm xúc mùa thu, tìm hiểu và ghi chép lại những thông tin về đại thi hào Đỗ Phù giúp cho việc đọc hiểu bài thơ.

- Cảm xúc mùa thu là tác phẩm mở đầu trong chùm thơ Thu hứng gồm tám bài thất ngôn bát cú Đường luật được Đỗ Phủ sáng tác trong thời gian cùng gia đình chạy loạn, phải sống xa quê nhà. Chùm thơ thể hiện một cách sâu sắc sự quan tâm đến vận mệnh đất nước và lòng thương nhớ quê hương của nhà thơ ở giai đoạn cuối đời, trong cạnh thời cuộc loạn lí.

Trả lời:

- Đỗ Phủ (712 – 770), tự Tử Mĩ, hiệu Thiếu Lăng dã lão, Đỗ Lăng dã khách hay Đỗ Lăng bố y, quê ở Hà Nam (Trung Quốc). Ông là một nhà thơ Trung Quốc nổi bật thời Đường. Ông cùng với Lý Bạch được coi là hai nhà thơ vĩ đại nhất của lịch sử văn học Trung Quốc. Cuộc đời ông trải qua nhiều thăng trầm bất hạnh cả về sự nghiệp và đời tư.

Trả lời câu hỏi giữa bài

Nội dung chính Cảm xúc mùa thu: Bài thơ là bức tranh thiên nhiên cảnh vật mùa thu qua cái nhìn tâm trạng của Đỗ Phủ

Câu 1 trang 45 sgk Ngữ Văn lớp 10 tập 1: Chú ý các chi tiết miêu tả mùa thu.

Trả lời:

Các chi tiết miêu tả mùa thu: sương, rừng phong, núi hiu hắt, sông, mây sa, khóm cúc.

Câu 2 trang 45 sgk Ngữ Văn lớp 10 tập 1: Hình ảnh và hoạt động gì được nhắc tới ở bốn câu thơ cuối.

Trả lời:

- Hình ảnh: khóm hoa cúc nở, con thuyền cô đơn trôi trên dòng sông, mọi người rộn ràng may áo rét.

- Hoạt động: dùng chày đập vải.

Câu 3 trang 45 sgk Ngữ Văn lớp 10 tập 1: Đối chiếu các câu thơ trong phần dịch thơ với phần dịch nghĩa có nhận xét bước đầu về bài thơ.

Trả lời:

Nhận xét: bản dịch thơ dịch khá sát nghĩa, ngôn từ được sử dụng khá linh hoạt, điêu luyện thể hiện được ý của Đỗ Phủ, đúng thể loại, tuân thủ theo các luật của thơ Đường.

Trả lời câu hỏi cuối bài

Câu 1 trang 47 sgk Ngữ Văn lớp 10 tập 1: Từ những thông tin mà em tìm hiểu được, hãy trình bày hoàn cảnh ra đời của bài thơ Cảm xúc mùa thu.

Trả lời:

Bài thơ được sáng tác năm 766, khi nhà thơ đang ở Quỳ Châu. Tại đây, ông đã sáng tác chùm thơ “Thu hứng” gồm 8 bài bày tỏ nỗi lòng của mình không chỉ với thiên nhiên mà còn cả với đất nước, quê hương tươi đẹp.

Câu 2 trang 47 sgk Ngữ Văn lớp 10 tập 1: Xác định đề tài, thể loại, bố cục của bài thơ.

Trả lời:

- Đề tài: cảm xúc về mùa thu

- Thể loại: thất ngôn bát cú Đường luật

- Bố cục của bài thơ: 2 phần

+ 4 câu đầu: khung cảnh mùa thu vùng sông nước Quý Châu

+ 4 câu cuối: cảm nhận của tác giả về thiên nhiên, con người

Câu 3 trang 47 sgk Ngữ Văn lớp 10 tập 1: Cảnh thu trong hai câu đề và hai câu thực của bài thơ có gì đặc biệt so với cảnh thu thông thường mà em được biết? Để có thể miêu tả được quang cảnh đó, nhà thơ phải quan sát từ những vị trí nào?

Trả lời:

- Cảnh thu trong hai câu đề và hai câu thực gợi lên một khung cảnh mùa thu hiu hắt, tiêu điều, cảnh vật đều mang theo sự ảm đạm, hiu quạnh – một bức tranh mùa thu thấm đượm tâm trạng của nhân vật. Nó đối lập với cảnh thu thông thường thường mang đến sự vui tươi, rực rỡ màu vàng của cây cối.

- Để miêu tả được quang cảnh đó, tác giả có vị trí quan sát đặc biệt. Khi thì phóng tầm mắt ra xa ngắm nhìn núi non, rừng phong. Khi thì thu tầm nhìn ngày càng gần, ngắm nhìn sóng biển, mặt đất. Nó gợi lên một sự quan sát đầy tinh tế, đa dạng của tác giả.

Câu 4 trang 47 sgk Ngữ Văn lớp 10 tập 1: Nỗi lòng của chủ thể trữ tình được thể hiện qua những hình ảnh nào trong bốn câu thơ cuối? Hình ảnh nào là ấn tượng nhất? Vì sao?

Trả lời:

- Nỗi lòng của tác giả được thể hiện qua những hình ảnh: khóm cúc đã hai lần nở hoa, con thuyền lẻ loi, khung cảnh rộn ràng may áo rét.

- Hình ảnh ấn tượng nhất là hình ảnh con thuyền lẻ loi cô độc trên dòng sông, tấm lòng luôn hướng về chốn cũ. Phải chăng đó cũng là tấm lòng của tác giả, phận ông cũng như con thuyền vậy, vô định, lẻ loi và cô độc giữa dòng đời. Dù vậy, ông vẫn luôn nhớ về quê hương, những ngày tháng xưa kia, khiến người buồn càng thêm buồn và chua xót cho hoàn cảnh tha hương của ông.

Câu 5 trang 47 sgk Ngữ Văn lớp 10 tập 1: Theo em, viết về mùa thu nhưng Đỗ Phủ đã gửi gắm trong bài thơ tâm sự gì?

Trả lời:

Theo em, viết về mùa thu nhưng Đỗ Phủ muốn gửi gắm sự lo lắng của mình về đất nước trong thời kì loạn lạc, đồng thời tác giả muốn bày tỏ nỗi buồn nhớ quê hương da diết với hy vọng được một ngày trở về chốn cũ.

Câu 6 trang 47 sgk Ngữ Văn lớp 10 tập 1: Hãy viết một đoạn văn (khoảng 8 – 10 dòng) để làm rõ tình cảm của Đỗ Phủ với quê hương được thể hiện trong bài thơ Cảm xúc mùa thu.

Đoạn văn tham khảo

Cảm xúc mùa thu là một bức tranh thiên nhiên mùa thu mang theo tâm trạng buồn của nhà thơ Đỗ Phủ. Như Nguyễn Du nó “Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ”, bức tranh mùa thu qua con mắt của Đỗ Phủ mang theo tâm trạng của tác giả trở lên hiu hắt, quạnh quẽ khiến người đọc có chút thê lương, thương xót cho số phận của tác giả. Một người đang sống một cuộc sống lưu lạc, tha hương, nhớ quê nhà, lo lắng cho đất nước loạn lạc, những dòng tâm trạng ấy đã đi vào cảnh vật và theo lời thơ của tác giả mà tuôn ra. Vì vậy, khi đọc bài thơ, người đọc không chỉ thấy hay mà còn cảm thông trước hoàn cảnh cô đơn, lẻ loi, buồn đau của tác giả - một con người luôn mong muốn được hồi hương dù chỉ một lần trong quãng đời còn lại.