Tác dụng từ của dòng điện, Lực từ và Từ trường là gì - Vật lý 9 bài 22

Để giải đáp câu hỏi đó, bài viết này chúng ta cùng tìm hiểu về tác dụng từ của dòng điện, lực từ, từ trường là gì, chúng được phát biểu như thế nào? làm sao để nhận biết được trong không gian có từ trường?

I. Lực từ là gì?

- Dòng điện chạy qua dây dẫn thẳng hay dây dẫn có hình dạng bất kì đều gây ra tác dụng lực (gọi là lực từ) lên kim nam châm đặt gần nó. Ta nói rằng dòng điện có tác dụng từ.

II. Từ trường

1. Từ trường là gì?

- Không gian xung quanh nam châm, xung quanh dòng điện có khả năng tác dụng lực từ lên kim nam châm đặt trong nó, ta nói trong không gian đó có từ trường.

- Tại mỗi vị trí nhất định trong từ trường của thanh nam châm hoặc của dòng điện, kim nam châm đều chỉ một hướng xác định.

2. Cách nhận biết từ trường

- Người ta không nhận biết được trực tiếp từ trường bằng giác quan mà phải bằng các dụng cụ riêng: dùng nam châm thử

- Nơi nào trong không gian có lực từ tác dụng lên kim nam châm thì nơi đó có Từ trường.

III. Bài tập về tác dụng từ của dòng điện, từ trường

* Câu C1 trang 61 SGK Vật Lý 9: Đóng công tắc K trong thí nghiệm ở hình 22.1 SGK (hình dưới). Quan sát và cho biết có hiện tượng gì xảy ra với kim nam châm. Lúc đã nằm cân bằng, kim nam châm còn song song với dây dẫn nữa không?

° Lời giải câu C1 trang 61 SGK Vật Lý 9:

- Kim nam châm sẽ bị lệch ra khỏi hướng Nam - Bắc. Lúc đã nằm cân bằng, kim nam châm không song song với dây dẫn nữa.

* Câu C2 trang 61 SGK Vật Lý 9: Có hiện tượng gì xảy ra với kim nam châm trong thí nghiệm của phần bài học?

° Lời giải câu C2 trang 61 SGK Vật Lý 9:

- Kim nam châm sẽ bị lệch ra khỏi hướng Nam - Bắc.

* Câu C3 trang 61 SGK Vật Lý 9: Ở mỗi vị trí, sau khi nam châm đã đứng yên, xoay cho nó lệch khỏi hướng vừa xác định, buông tay. Nhận xét hướng của kim nam châm sau khi đã trở lại vị trí cân bằng.

° Lời giải câu C3 trang 61 SGK Vật Lý 9:

- Kim nam châm luôn chỉ một hướng xác định.

* Câu C4 trang 62 SGK Vật Lý 9: Nếu có một kim nam châm thì em làm thế nào để phát hiện ra trong dây dẫn AB có dòng điện hay không?

° Lời giải câu C4 trang 62 SGK Vật Lý 9:

- Đặt kim nam châm lại gần dây dẫn AB. Nếu kim nam châm lệch hỏi hướng Nam - Bắc thì dây dẫn AB có dòng điện chạy qua.

* Câu C5 trang 62 SGK Vật Lý 9: Thí nghiệm nào đã làm với nam châm chứng tỏ rằng xung quanh Trái Đất có từ trường?

° Lời giải câu C5 trang 62 SGK Vật Lý 9:

- Thí nghiệm đặt kim nam châm ở trạng thái tự do, khi đã đứng yên, kim nam châm luôn chỉ hướng Nam - Bắc. Xoay kim nam châm một góc bất kỳ nào đó, khi cân bằng, nam châm lại trở về theo hướng Nam Bắc địa lí. Điều đó chứng tỏ rằng xung quanh Trái Đất có từ trường.

* Câu C6 trang 62 SGK Vật Lý 9: Tại một điểm trên bàn làm việc, người ta thử đi thử lại vẫn thấy kim nam châm nằm dọc theo một hướng xác định, không trùng với hướng Nam - Bắc. Từ đó có thể rút ra kết luận gì về không gian xung quanh kim nam châm?

° Lời giải câu C6 trang 62 SGK Vật Lý 9:

- Xung quanh kim nam châm có từ trường, từ trường này khác từ trường trái đất.